یکی از ضروری ترین نیازهای بشر در هر زمان و مکان ، نیاز به تعلیم و تربیت صحیح می باشد . بنابراین اسلام که یک دین کامل و جامع است راه ها و روش های حساب شده ای را برای تربیت بشر برنامه ریزی کرده است ، البته بستگی به تلاش و قوه تعقل و تفکر هر فردی دارد که از این راه و روشها چه بهره ای ببرد .

ممکن است فردی فقط این روشها را به صورت تئوری بداند ولی در پیاده کردن مراحل آن با مشکل روبرو گردد . بنابراین برای اینکه افراد در تربیت فرزندان خود به روش اسلام به بن بست عمل نرسند باید دامنه مطالعاتی و افق دید به مسائل تعلیم و تربیتی را بالا ببرند .

به طور کلی تربیت به معنای پرورش دادن و آموختن راه و رسم درست زندگی می باشد . به بیان دیگر تربیت در انسان به معنای فراهم آوردن زمینه رشد و پرورش استعدادهای درونی و قوای جسمانی و روانی او برای وصول به کمال مطلوب است . این کار در واقع عملی است آگاهانه با هدف رشد دادن ، ساختن ، دگرگون کردن و شکوفا نمودن استعدادهای فطری بشر .

تربیت از دیدگاه اسلام ؛ ایجاد زمینه رشد در جنبه های مختلف فکری ، عقلی ، اعتقادی ، اخلاقی ، عاطفی ، روانی ، فرهنگی ، اجتماعی ، و سیاسی و ارائه راه درست اندیشیدن و نیکو زیستن به گونه ای که انسان را از مرحله حیوانیت به مرتبه کمال انسانی برساند می باشد.

از اصلی ترین عوامل رشد و تعالی و سعادت انسان دو عامل تربیت و وراثت است که نادیده گرفتن هریک از این دو عامل به معنای انکار واقعیت به حساب خواهد آمد ، در عین حال تربیت تا آن اندازه در تحقق سعادت انسان موثر است که در بسیاری از موارد وراثت را نیز تحت تأثیر قرار داده، نقش آن را خنثی ساخته و آثار صفات موروثی را زایل می سازد .

از این رو تربیت را با ید یکی از ارکان مهم سعادت برشمرد و این مسأله را نباید تنها در دایره محدود فرد خلاصه نموده بلکه سعادت فرد و جامعه منوط به تربیت است .

آموزشهای دینی نه تنها در رشد و کمال فرزند موثر است بلکه آثار مثبت فراوانی برای خود والدین نیز خواهد داشت . بی شک فرزند صالح و مومن می تواند نشانه افتخار و سربلندی برای پدر و مادر باشد .

از نظر الهی اجر و پاداش اخروی تربیت فرزندان و اهل خانه دارای ارزش فراوانی است .

والدین مسئول تربیت فرزندان

فرزند در ابتدای زندگی تمام افکار و عقائد خود را از والدین خود دریافت می کند و طبق آن عمل می نمایند و با توجه به اهمیت امر تربیت و نقش والدین در آن ، قرآن تربیت را به عنوان یکی از وظایف والدین مطرح می کند ، وظیفــه ای که در قیــامت از آن بــازخــواست خـواهد شد . قرآن می فرماید :

« يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلِيکُمْ ناراً[1]؛ اى کسانى که ايمان آورده‏ايد، خودتان و کسانتان را از آتشى که سوختِ آن، مردم و سنگهاست حفظ کنيد . »

اگر فردی مؤمن و عاقل به دستورات الهی باشد ولی خانواده ای را به حال خود رها نماید و درصدد اصلاح آن ها نباشد و به واسطه ی بی اعتنایی انو ، آن ها اهل دوزخ شوند او نیز در قیامت مسئوول است . ازجمله کسانی که در قیــامت از انســان شکــایت می کننـد فرزندان آن ها هستند که می گویند : این پدر با بی توجهی نسبت به تربیت ما ، عامل گمراهی ما شد .

بنابراین بر والدین واجب است که در ابتدا به فکر تربیت نفس خویش باشند و بعد از آن ، از فرزندان خود غافل نشده و تربیت آنان را بر هر کار دیگری مقدم دارند .