يكي از مباحث نسبتا مهم وضروري مطرح شده درآيات الاحكام،مبحث حدومرزپوشش زن مي باشد0حدودوپوشش وچگونگي آن در برابر نامحرم را مي توان درآراء مفسران جستجو كرد،اما درنگاه نخست، پژوهش گر بادومساله به

ظاهر متضاد روبروست:

01وجوب تحفظ وتستر ازنامحرم

02لزوم شركت زن دراجتماع

بدين سان كه آيا شركت زن در مجامع بااعتقاد به وجوب تحفظ وتستّر منافات ندارد؟

براي روشن تر شدن بحث وآگاهي هاي لازم دراين باره تبيين تفسيري- فقهي آيۀ

«وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا »نور/31

ضروري است تحقيق دراين آيه راازتبيين واژه«زينت» آغاز مي كنيم

زينت درنگاه لغوين:

« زين» به معناي «زيبايي»در مقابل «شين»به معناي «زشتي»است0در كهن ترين متن لغوي آمده:

«الزّين:نقيض الشين000والزّينه جامعٌ لكّلِ مايتزيّنابنم به»كتاب العين،خليل احمد فراهيدي

«زيبايي نقيض زشتي است 000وزينت هر آنچه راكه به واسطه ي آن آراسته شود دربردارد»0

ابن منظور مؤلف لسان العرب نيزپس ازآن كه زينت را به مطلق زيبايي معنا مي كند،مي نويسد:"«ولايبدين زينتهنّ»يعني زنان زينت باطني (مثل گردنبند،النگو)را آشكارا نكنند امّا لباس وصورت،زينت ظاهري است”0لسان العرب، محمد بن منظور

آقاي مصطفوي پس ازنقل اقوال متعدّد نوشته اند:

“روشن شد كه حقيقت زينت عبارت است از:نيكويي درظاهر هرچيز،خواه عرضي ياذاتي باشد0 پس زينت درزن هر آن چيزي است كه از زيبايي هاونيكويي هايش آشكار مي شود”

التحقيق في كلمات القرآن،حسن مصطفوي

با اين نگاه گذرا روشن شد كه زينت هم به زيبايي ها وآرايه هاي طبيعي وهم به زييبايي هاي عارضي اطلاق مي شود0

زينت درنگاه مفسرين

فاضل مقداد،زينت به معناي محلّ زينت شده راقول ضعيفي دانسته،سپس

“مقصود خود زينت مي نويسد:است نه جايگاه آن،زيرا اگر نگاه به زينت،مباح باشد وسيله اي براي نگاه كردن به مواضع زينت ميشود” كنز العرفان فاضل مقداد

امّابيشتر مفسّران، زينت را به معناي مواضع زينت دانسته اندودر اين نظريه

دانسته اند ودراين نظريه ي خود،نوعي مبالغه درتستّرتحفّظ رانشان داده اند0علّامه طباطبايي مي نويسد:"ابداء به معني آشكار نمودن است ومقصود از زينتهنّ،مواضع زينت است،زيرا آشكار نمودن خود زينت به تنهايي،مثل دست بند والنگو حرام نيست .پس منظورازنمايان ساختن زينت،ظاهر كردن جايگاه زينت است".الميزان في تفسير القرآن،علامه محمد حسين طباطبايي

بااندكي تأمل،شايد به اين نتيجه برسيم كه به هرحال نتيجه ي هردونظريه يكي است وزينت به هر معنا كه باشد،حكم آن يكي خواهد بود؛زيرااگر نهي رامستقيماً متوجّه زينت بدانيم به طريق أولي شامل نهي از كشف مواضع زينت نيزخواهد شد.

يكي از مفسران درتفسير آيه ودر توضيح واژه ي «زينت»بر مفهوم لغوي آن تأكيد كرده ومي نويسد :"بدان !زينت نامي است كه بر زيبايي هاي مخلوق كه خداوند آفريده وهمين طور به آنچه انسان به وسيله ي آن ها آراسته ومّزين مي شود،مثل لباس و زيور و…،اطلاق مي شود".التفسير الكبير ،فخررازي

قربطي نزديك به همين مضمون را آورده:"زينت بر دوقسم است :خلقي واكتسابي .زينت خلقي،صورت زن است كه اساس آراستگي است .اما زينت اكتسابي،عبارت ازآن چيزي است كه زن در زيبا نمودن خود،مثل لباس،زيور آلات و…به كار مي گيرد.الجامع لاحكام ،القرآن ابو عبدالله محمد بن قربطي

حال كه زينت شامل زينت هاي اكتسابي وطبيعي،هردو،مي شود،آيه ي مورد نظر زن را مأمور مي كند كه زينت هايش رابپوشاند وآن ها را در مقابل چشمان نا محرمان ننهد.

تابدين جاروشن شدكه تحفّظ زن مسلمان لازم است به طورعام،هم به لحاظِ «منظور» يعني زن هم به لحاظ«ناظر» يعني نامحرم.اكنون بايد بنگريم كه اين حكمِ عام كه ازاين بخش آيه استفاده شده،درچه مواردي تخصيص خورده است.زيرا ادامه ي آيه درهر دوبعدِ ياد شده (منظوروناظر) استثناهايي رابيان كرده است.

1.استثناءبه لحاظ منظور(زن)

عبارت «الاّماظهر منها» نشان گر نخستين استثناءازعامّ ياد شده است كه تبيين وتفسير اين عبارت معركه ي آراء مفسران وفقهاء بوده است.دراين باره مرحوم طبرسي مي نويسد:"درمورد اين استثناء سه قول وجود دارد:

الف.مراد اززينتِ آشكار،جامه يالباس است(لباس رو)ومراد اززينتِ نهان،گوشواره ودستبند است.اين قول ازابن مسعود نقل شده است.

ب.مراد اززينت ظاهر،سرمه،انگشتر وخضاب دست است.اين قول ازابن عباس است.

ج.مراد اززينتِ آشكار،چهره ودست ها تا مچ است.اين قول ضحاك وعطاء است” البيان،مرحوم طبرسي مجمع

فخررازي دراين زمينه مي نويسد:"به عقيده ي كساني مانند قفال كه مي گويند مراد، زيبايي هاي طبيعي است،مقصود اززينتِ آشكارچهره ودستها تامچ است.به عقيده ي قفال چون ضرورت معاشرت ايجاب مي كرده كه چهره ودست ها تامچ باز باشدو شريعت اسلام،شريعت سهل وآساني است،پوشانيدن چهره ودست ها تامچ واجب نشده است…

وامّا كساني كه زينت را به امور اكتسابي حمل كرده اند،گفته اند:مقصود اززينت ظاهر، زينت چهره ودست هاست،مثل سرمه،گلگونه،خضاب و انگشتر.علت اين استثناآن است كه پوشانيدن اين ها دشوار است.زن ناچار از برداشتن اشياء بادست هايش است ودر مقام شهادت،محاكمه وازدواج ناچار از گشودن چهره است".التفسير الكبير

اين مختصري از كلام مفسّرين شيعه وسنّي درتفسير آيه،واستثناي آن بود.حال ببينيم اين مسأله در مكتب اهل بيت عليه السّلام كه فصل الخطاب هستند،چگونه تبيين شده است.

عن زراره عن أبي عبداللّه(ع)،في قوله«الّاما ظهر منها»قال “الزينة الظاهرة الكهل والخاتم".الكافي محمد يعقوب كليني

ازامام صادق عليه السلام سؤال شد كه مقصود از  “الّا ماظهر منها"چيست؟ فرمود:زينت آشكار،سرمه وانگشتر است.

عن أبي بصير عن ابي عبد اللّه (ع) قال:سألته عن قول اللّه عزّوجلّ«لايبدين زينتهنّ الّا ماظهرمنها»قال:"الخاتم والمسكة وهي القلب". همان؛همچنين ن .ك:وسائل شيعه

ابوبصير مي گويد:از امام صادق عليه السّلام پرسيدم درمورد گفتار پروردگار «…الّا ماظهر منها»فرمود:عبارت از انگشتر ودستبند است.

مسعدةبن زرارةقال:سمعت جعفراًسُئل عمّا تُظهرالمرئة من زينتها؟قال عليه السّلام:"الوجه والكفين".همان

مسعدة بن زراره ازحضرت صادق عليه السّلام نقل مي كند كه من شنيدم كه وقتي از امام درباره ي زينتي كه زن مي تواند آشكار كند سؤال شد،فرمود:چهره ودودست.ملاحظه مي كنيد كه نظر ابن عباس ضحّاك وعطاء نيز بااين روايات  منطبق مي باشد،امّا ابن مسعود كه «الّا ماظهر منها »را به لباس رو تفسير كرد،مؤيدي ازروايات ندارد وبه نظر مي رسد نظر او قابل پذيرش نباشد زيرا جامۀ رونياز به استثناء كردن ندارد أصلاً لباس رو قابل پوشاندن نيست تاازحكم پوشش مستثني شود.اين درحالي است كه شيخ طوسي قول ابن مسعود را به احتياط نزديك تر دانسته است.رك: التبيان،محمدبن حسن طوسي

البته ذكر اين مطلب ضروري است كه شارع مقدّس هيچ گاه امري را معلّق ورها نمي گذاردودراين آيه نيز درصدد بيان حكم قطعي است كه بايستي با ادلّه متقن واستوار،مقصود شارع مقّدس استخراج شود.

حضرت امام قدس سرّه در مورد اين مسأله بااستناد متون ومنابع ديني،هم زن را به تستر وپوشاندن خود مكلّف مي كند كه اندام خويش را از معرض ديدگان نامحرم بپوشاند،وحتّي درصورتي كه كشف وجه وكّفين فساد آفرين باشد پوشانيدن آن را لازم دانسته است.

مرد نيز مكلّف است، خويشتن را از نگاه هاي آلوده بر حذر داردو تنها مي تواند بدون ريبه ولذّت،به وجه وكفّين نامحرم بنگرد.